سی تی آنژیوگرافی (CT Angiography) یکی از روش های پیشرفته برای تشخیص بیماری های قلبی و عروقی است که تصاویر دقیق از رگ های خونی و بافت ها بدن را به کمک یک سی تی اسکنر نشان می دهد. تفاوت این روش با سی تی اسکن تنها در این است که در طول معاینه، ماده حاجب از طریق یک کاتتر کوچک که در ورید بازو قرار داده شده است، تزریق می شود. در حالی که ماده حاجب در رگ های خونی جریان دارد، تصاویر CT با وضوح بالا توسط تکنسین رادیولوژی بررسی و ثبت می شود. اما مزایا و عایب این روش چیست؟ سی تی آنژیو چه کاربردی دارد؟
کاربرد سی تی آنژیوگرافی در کنترل عروق خونی پس از جراحی
ارزیابی انسداد عروق
تشخیص بیماریهای آترواسکلروتیک در شریان کاروتید گردن
تشخیص پارگی آئورت یا شاخه‌های حیاتی آن در قفسه سینه یا شکم
تشخیص باریک شدن شریان‌های پا در اثر بیماریهای آترواسکلروتیک
تشخیص ناهنجاری‌ها مانند انواع آنوریسم‌ها در آئورت یا سایر شریان‌ها
بررسی عروق ریوی در ریه‌ها به منظور تشخیص آمبولی ریه یا ناهنجاری‌های ریوی
ارزیابی تغذیه عروق قبل از جراحی یا سایر پروسه‌ها مانند شیمی درمانی یا رادیوتراپی
تشخیص بیماری در عروق کلیوی به منظور آماده‌سازی بستر جایگیری استنت یا پیوند کلیه
تشخیص آنوریسم‌های کوچک یا ناهنجاری‌های عروق (ارتباطات غیرطبیعی بین عروق خونی) در مغز یا سایر قسمتهای بدن
نشان دادن میزان و شدت بیماریهای عروق کرونری و برنامه‌ریزی برای انجام عملیات مانند بای پس و استنت‌گذاری عروق کرونری
کمک به رادیولوژیست‌های مداخله‌ای و جراحان به منظور ترمیم بیمارهای عروق خونی مانند کاشت استنت یا ارزیابی پس از کاشت
تشخیص آسیب به یک یا تعداد بیشتری از شریان‌ها در گردن، قفسه سینه، شکم یا سایر اندام‌ها در بیماران دچار صدمات و جراحات
شناسایی ناهنجاری‌های مادرزادی در عروق خونی به خصوص در کودکان (بروز ناهنجاری‌های غیرطبیعی در قلب یا سایر عروق خونی)
سی تی آنژیو چه زمانی لازم است؟
سی تی آنژیوگرافی روش تشخیصی بسیار خوب و کمتر تهاجمی است. طبق یافته های علمی سی تی آنژیوگرافی در این دسته از افراد می تواند بسیار کمک کننده باشد:
• افراد با احتمال کم تا متوسط بیماری قلبی
• افراد با علایم خفیف یا غیر تیپیک
• افراد میانسال به ویژه خانم هایی که علایم غیر اختصاصی و گمراه کننده دارند
• افراد با سابقه عمل قلب باز که علایم غیر اختصاصی دارند
• افرادی که نتایج تست ورزش و اسکن هسته ای قلب آنها مشکوک است یا با علایم بیمار همخوانی ندارد.
• هم چنین در افرادی که همزمان لازم است بیماری ریوی یا آئورت آنها هم بررسی شود
ارزش تفسیری و نشخیصی سی تی آنژیوگرافی تقریباً با انجام استرس اکو یا اسکن هسته ای قلب قابل مقایسه است و در افراد با شک به بیماریهای قلبی بیشترین کاربرد را دارد.
ایرادات سی تی آنژیوگرافی
از نظر علم پزشکی و اپیدمیولوژی نتایج منفی و نرمال بودن سی تی آنژیوگرافی بیشتر مورد اعتماد است تا نتایج مثبت آن و تنگی عروق کرونر. عوامل مخدوش کننده نتایج سی تی آنژیوگرافی زیاد هستند و وجود هر کدام از عوامل می تواند به صورت کاذب موجب دیده شدن ضایعات در عروق کرونر شود:
• ضربان قلب زیاد و آریتمی قلبی
• وجود رسوب کلسیم در عروق کرونر
• آرتفکت ها و ایرادات مربوط به دستگاه
این عوامل باعث شده اند تا نتایج مثبت سی تی آنژیوگرافی در صورت وجود علایم قلبی در بیمار، کمتر قابل اعتماد باشند و لازم است تنگی های کرونری به وسیله آنژیوگرافی روتین مورد تایید قرار گیرند. به همین دلیل بیشترین استفاده از سی تی آنژیو در افراد جوان و میانسال و با علایم غیر اختصاصی به منظور دیدن نتایج نرمال و کنار گذاشتن بیماریهای عروق کرونری است.
در سی تی آنژیوگرافی هم همانند آنژیوگرافی از اشعه ایکس و ماده حاجب استفاده می شود و عوارض مربوط به این موارد در هر دو برابر است.
قبل از انجام آزمایش
ممکن است پزشک به شما داروهایی به نام مسدودکننده‌های بتا بدهد که ضربان قلب شما را کاهش داده و باعث می‌شود که عکس‌های واضح‌تری از قلب شما گرفته شود. اگر شما در گذشته دچار عوارض جانبی داروهای مسدودکننده بتا شده‌اید باید به پزشک اطلاع دهید.
همچنین برای تعریض عروق کرونری به شما نیتروگلیسیرین نیز داده می‌شود. اگر شما به مواد کنتراست آلرژی دارید به شما داروهایی داده می‌شود که احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد.
پس از انجام آزمایش
پس از این که آزمایش سی تی آنژیوگرافی انجام شد شما می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید. شما می‌توانید پس از انجام آزمایش رانندگی کرده و به منزل یا محل کار خود بروید. آب زیادی بنوشید تا به شستن و دفع رنگ از سیستم بدن شما کمک کند. تصاویر گرفته شده در سی تی آنژیوگرافی بلافاصله پس از انجام آزمایش آماده می‌شوند.
پزشک بر اساس نتایج آزمایش با شما در مورد این که آیا بیماریهای قلبی شما نیاز به درمان دارند یا نه، آیا احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی وجود دارد یا نه و همچنین در مورد نحوه حفظ سلامت قلب صحبت و تبادل نظر می‌کند. بدون توجه به نتایج آزمایش، بهتر است برای حفظ سلامت قلب، سبک زندگی خود را تغییر دهید. برخی نکات در تغییر سبک زندگی عبارتند از:
• به طور منظم ورزش کنید
• غذاهای سالم میل کنید
• استعمال دخانیات را ترک کنید
• وزن سالم بدن خود را حفظ کنید
• وضعیت سالم خود را مدیریت کنید
• استرس خود را مدیریت کنید
سی تی آنژیوگرافی چگونه انجام می شود؟
در این روش یک کاتتر معمولا در بازو یا دست قرار داده می شود، سپس بیمار روی تخت سی تی صاف دراز کشیده و ممکن است از تسمه و بالش برای کمک در حفظ وضعیت صحیح و ثابت ماندن در طول اسکن استفاده شود. در مرحله بعد ماده حاجب را از طریق لوله باریک کاتتر به صورت پمپ خودکار یا دستی (به ویژه در کودکان و بیماران با رگ های کوچک) تزریق می شود. در طول اسکن، میز در نقطه شروع تصویربرداری قرار گرفته و سپس با انجام سی تی اسکن، از طریق دهانه دستگاه حرکت می کند. یک اسکن تقریباً بین یک تا دو دقیقه طول می کشد، اما ممکن است چندین اسکن لازم باشد.
در طول سی تی آنژیوگرافی قلب، حسگرهای الکتروکاردیوگرام روی قلب قرار می گیرند تا سی تی اسکن با ضربان قلب شما همگام شود. در مواردی که ضربان قلب بیمار سریع است، به طور موقت با دارو کندتر می شود تا تصاویر واضحی از قلب به دست آید. در طول اسکن ممکن است از شما خواسته شود که نفس خود را حبس کرده و بدون حرکت باقی بمانید، زیرا تنفس شدید یا حرکت باعث تاری تصاویر خواهد شد. در برخی موارد به منظور عدم حرکت از داروهای آرامبخش استفاده می شود و در صورت حرکت بیمار و یا هرگونه اختلال در تصاویر، سی تی آنژیوگرافی مجدد تکرار خواهد شد.
مزایای سی تی آنژیوگرافی
سی تی آنژیوگرافی یک روش سریع و غیر تهاجمی است که در مقایسه با آنژیوگرافی معمولی عوارض کمتری دارد. به طور کلی فواید سی تی آنژیوگرافی عبارتند از:
- جزئیات دقیق تری نسبت به سایر آزمایشات مانند آنژیوگرافی معمولی دارد.
- هزینه کمتری نسبت به آنژیوگرافی معمولی دارد.
- در اکثر بیماران برای سی تی آنژیوگرافی نیازی به آرامبخش یا بیهوشی عمومی نخواهد بود.
- در این روش هیچ پرتویی در بدن بیمار باقی نمانده و عوارض جانبی ندارد.
- سی تی آنژیوگرافی قلب یک راه مفید برای تشخیص انسداد عروق کرونر است.
عوارض و خطرات سی تی آنژیوگرافی
اکثر بیماران سی تی آنژیوگرافی با عوارض جانبی مواجه نمی شوند، با این حال ممکن است در برخی موارد نادر مشکلاتی برای بیمار ایجاد شود.
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض تشعشع، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. لازم به ذکر است که سیستم های مدرن اشعه ایکس با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس کنترل شده و روش های کنترل دوز، تشعشعات پراکنده را به حداقل می رسانند.
- در صورت سابقه حساسیت به مواد حاجب، پزشک خود را مطلع کنید. در برخی از افراد ماده حاجب سبب بروز علائم آلرژیک خواهد شد.
- در بیماران کلیوی، به خصوص افرادی که در معرض خطر نارسایی کلیه قرار دارند، ماده حاجب می تواند به کلیه آسیب بیشتری وارد کند.
- اگر در حین یا بلافاصله پس از تزریق ماده حاجب در این ناحیه احساس درد یا سوزن سوزن شدن کردید، باید بلافاصله به پرستاریا تکنولوژیست اطلاع دهید.
- سی تی آنژیوگرافی به ندرت در کودکان انجام می شود، زیرا آن ها نسبت به بزرگسالان به تشعشع حساس تر هستند. برای کودکان و بزرگسالان در سنین باروری، رادیولوژیست ها سی تی اسکن با دوز کم اشعه را با اقدامات کاهش دوز انجام می دهند.
محدودیت های سی تی آنژیوگرافی
این روش تشخیصی اغلب بدون محدودیت با تجویز پزشک انجام می شود. تنها در افرادی که به علت چاقی بیش از حد در دهانه اسکنر قرار نمی گیرند و یا وزنی بیشتر از 200 کیلوگرم دارند، این روش انجام نمی شود. تجویز ماده حاجب یددار در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه یا افرادی که قبلاً واکنش آلرژیک شدید به ماده حاجب نشان داده اند، توصیه نمی شود. در صورت احتمال بارداری و داشتن فرزند شیرخوار به پزشک خود را مطلع کنید. توصیه می شود مادران شیردهی که سی تی آنژیوگرافی انجام داده اند، از دادن شیر به نوزاد خود به مدت 24 تا 48 ساعت اجتناب کنند.
